छत्रपती शिवाजी महाराज यांची संपूर्ण माहिती Chhatrapati Shivaji Maharaj Information In Marathi

Chhatrapati Shivaji Maharaj Information In Marathi आजच्या लेखात आपण छत्रपती शिवाजी महाराज ह्यांच्याबद्दल माहिती पाहणार आहोत. तर सुरवात करूयात आजच्या ह्या लेखाला.

छत्रपती शिवाजी महाराज यांची संपूर्ण माहिती Chhatrapati Shivaji Maharaj Information In Marathi

छत्रपती शिवाजी महाराज:

छत्रपती शिवाजी महाराज (१६३०-१६८०) यांनी मराठा साम्राज्याची स्थापना केली. १९ फेब्रुवारी १६३० रोजी पुण्याजवळील शिवनेरी किल्ल्यावर त्यांचा जन्म झाला.

 त्यांचे वडील विजापूरच्या आदिलशाही सुलतानांच्या हाताखाली मराठा सेनापती होते. १६६५ मध्ये त्यांच्या मृत्यूनंतर छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी मुघल राजवटीला त्यांच्या कुटुंबाच्या सशस्त्र प्रतिकाराचे नेतृत्व केले. शिवाजी महाराजांनी महाराष्ट्र आणि भारतातील मुघल शहरे आणि किल्ल्यांवर छापे टाकले.

१६७४ मध्ये त्यांनी प्रतापगड येथे अफझलखानाचा पराभव केला. तेथून, त्यांनी पश्चिम घाटातील अधिक प्रदेश आणि किल्ले ताब्यात घेण्यास सुरुवात केली. त्यांनी ठाणे जिल्हा वगळता आजच्या संपूर्ण महाराष्ट्रात पसरलेल्या साम्राज्याची स्थापना केली ज्यात नंतर बडोदा (आता वडोदरा) सारख्या संस्थानांचा समावेश झाला.

कोल्हापूर, सातारा, गोवा, बंगळुरूसह कर्नाटकचा दक्षिण भाग आपल्या राज्यात समाविष्ट करून घेतला. त्यांनी रायगड किल्ल्यावर राजधानी असलेले सरकार तयार केले.

• महाराष्ट्र राज्याची संपूर्ण माहिती

छत्रपती शिवाजी महाराज यांचे चरित्र:

छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म १९ फेब्रुवारी १६३० रोजी पुण्याजवळील शिवनेरी गावात झाला. वडील शहाजीराजे भोसले आणि माता जिजाबाई ह्यांनी राजांचा सांभाळ अतिशय चांगल्या रीतीने केला.

कौटुंबिक पार्श्वभूमी:

शिवाजी महाराजांचा जन्म मराठा जातीतील कुटुंबात झाला होता, जो समाजातील खालच्या जातींपैकी एक मानला जात होता.  अठराव्या शतकाच्या मध्यापर्यंत छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या नेतृत्वाखाली स्वतंत्र मराठयांचे शासन निर्माण झाले. ज्यांनी येथे आपली सत्ता स्थापन केली. या जातीतील लोकांना एकेकाळी ब्राह्मण अस्पृश्य मानत होते. तरीही, कठोर परिश्रम आणि दृढनिश्चयामुळे ते त्यांच्या सामाजिक स्तरावर वर येऊ शकले.

शिवाजी महाराजांचे वडील शहाजी भोसले हे विजापूर सुलतान आदिलशहाच्या सैन्यात लष्करी सेनापती होते. त्यांनी लहान वयातच जिजाबाईशी लग्न केले आणि काही वर्षांतच त्यांनी शिवाजीला जन्म दिला, त्यांचा जन्म १९ फेब्रुवारी १६३० रोजी झाला.

छत्रपती शिवाजी महाराजांचा इतिहास:

१६२७ मध्ये, छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म महाराष्ट्रात पुण्याजवळील शिवनेरी किल्ल्यावर झाला. त्यांचे वडील शहाजी भोंसले हे विजापूरच्या आदिलशाहीत सेनापती होते. त्या वेळी, त्यांचे पालनपोषण त्यांच्या आई जिजाबाईंनी केले, ज्यांनी त्यांना चांगले संस्कार शिकवले.

१६३८ मध्ये शहाजी राजे यांना विजापूरचा सेनापती अफझलखानाने पकडले आणि त्यांच्या कुटुंबासमवेत कैदी म्हणून विजापूरला आणले, जेथे १६४५ पर्यंत ते राहिले, तालिकोटा आणि रंगूनवाडी येथील सल्तनत सैन्यावर विजय मिळवून ते मराठ्यांच्या हाती पडले.

१६४५ मध्ये बहुमत मिळवल्यानंतर आणि त्यांची आई जिजाबाई यांच्याकडून प्रशासनाची सूत्रे हाती घेतल्यानंतर, शिवाजी महाराजांनी मुघल आणि इतर मुस्लिम शासकांचा पराभव करून महाराष्ट्रात आपली सत्ता बळकट करण्यास सुरुवात केली. त्यांनी प्रतापगडावर अफझलखानाच्या नेतृत्वाखालील मुघल सैन्याविरुद्ध (१६५९) आणि कोल्हापूर येथे सिद्धी जोहरच्या नेतृत्वाखालील आदिलशाही सैन्याविरुद्ध (१६६१) लढाया केल्या.

१६७४ मध्ये त्यांनी विजापूर शहर काबीज केले, जे त्यावेळी आदिलशाही राजवटीच्या ताब्यात होते परंतु नंतर ते परत मिळविण्याचा प्रयत्न करणार्‍या औरंगजेबाविरुद्ध लढण्यास मदत केल्याबद्दल कृतज्ञता म्हणून ते त्यांचा नातू शाहूच्या स्वाधीन केले.

• नीरज चोप्रा यांची संपूर्ण माहिती

छत्रपती शिवाजी महाराजांचे प्रशासन:

छत्रपती शिवाजी महाराज हे एक महान नेते, लष्करी सेनापती आणि प्रशासक होते. त्यांच्या राज्याच्या भविष्यासाठी त्यांना एक दृष्टी होती. त्यांची प्रशासकीय क्षमता चांगली होती आणि आपला देश बळकट करण्यासाठी पैसा कसा वापरायचा हे त्यांना माहीत होते. या सर्व गुणांमुळे त्यांना महाराष्ट्र मजबूत बनवण्यात मदत झाली.

संदर्भ:

विजापूरच्या आदिल शाही सल्तनतने १६३६ मध्ये दक्षिणेकडील राज्यांवर हल्ला केला. सल्तनत अलीकडेच उपराज्य म्हणून मुघल साम्राज्यात सामील झाली होती. यास शहाजीने मदत केली होती, जे त्यावेळी पश्चिम भारतातील मराठा उच्च प्रदेशातील प्रमुख होते.

शहाजी महाराज जिंकलेल्या जमिनींतील जहागीर बक्षीस, तसेच कर आकारणीची संधी शोधत होते ज्यावर त्यांना वार्षिकी मिळवू शकेल. विजापूर सरकारने शहाजीच्या मुघलविरोधी मोहिमांना पाठिंबा दिला, ज्या सामान्यतः अयशस्वी ठरल्या. मुघल सैन्य त्यांचा सतत पाठलाग करत होते, छत्रपती शिवाजी महाराज आणि त्यांची आई जिजाबाई यांना गडावरून किल्ल्यावर पळून जाण्यास भाग पाडले.

१६३६ मध्ये शहाजी महाराज विजापूरच्या सेवेत रुजू झाले आणि त्यांना पुण्याची जहागिरी देण्यात आली. छत्रपती शिवाजी महाराज आणि जिजाबाईंनी पूना येथे आपले वर्चस्व स्थापित केले. आदिलशाह, विजापुरी शासक, ह्याने शहाजींची बंगलोरला रवानगी केली आणि दादोजी कोंडादेवांना प्रशासक म्हणून नेमले. १६४७ मध्ये कोंडादेवच्या मृत्यूनंतर छत्रपती शिवाजी महाराजांनी प्रशासनाची सूत्रे हाती घेतली. त्यांच्या पहिल्या कृतींपैकी एक म्हणजे विजापुरी सरकारवर उघडपणे टीका करणे.

विजापूर सल्तनतीशी संघर्ष:

१६४६ मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराज अवघ्या १६ वर्षांचे असताना सुलतानाच्या आजारपणामुळे विजापूर दरबारात झालेल्या गोंधळाचा पुरेपूर फायदा घेत त्यांनी तोरणा किल्ला ताब्यात घेतला आणि तिथे सापडलेला मोठा खजिना ताब्यात घेतला. त्यानंतरच्या दोन वर्षांत, छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पुण्याजवळील पुरंधर, कोंढाणा आणि चाकणसह अनेक आवश्यक किल्ले जिंकले. सुपा, बारामती, आणि इंदापूरचाही त्यांनी थेट ताबा घेतला.

यानंतर छत्रपती शिवाजी महाराज कोकणात गेले आणि त्यांनी कल्याण हे महत्त्वाचे शहर ताब्यात घेतले. विजापूर सरकारने या घटनांची दखल घेऊन हस्तक्षेप करण्याची मागणी केली. २५ जुलै १६४८ रोजी छत्रपती शिवाजी महाराजांना रोखण्याच्या प्रयत्नात विजापूर सरकारच्या आदेशानुसार बाजी घोरपडे नावाच्या सहकारी मराठा सरदाराने शहाजीला तुरुंगात टाकले.

जिंजी काबीज केल्यावर कर्नाटकात आदिलशहाची भूमिका निश्चित झाल्यावर, १६४९ मध्ये शहाजीची सुटका करण्यात आली. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६४९ ते १६५५ दरम्यान आपल्या विजयांना विराम दिला आणि शांतपणे आपला फायदा मजबूत केला.

वडिलांच्या सुटकेनंतर, छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पुन्हा छापेमारी सुरू केली आणि, १६५६ मध्ये, विजापूरचा सहकारी मराठा सरंजामदार चंद्रराव मोरे याला ठार मारले आणि त्याच्याकडून सध्याच्या महाबळेश्वरच्या हिल स्टेशनजवळील जावळीचे खोरे ताब्यात घेतले.

भोसले आणि मोरे घराण्यांव्यतिरिक्त, सावंतवाडीचे सावंत, मुधोळचे घोरपडे, फलटणचे निंबाळकर, शिर्के, माने आणि मोहिते यांच्यासह अनेकांनी विजापूरच्या आदिलशाहीची सेवा केली, यापैकी अनेकांना देशमुखींचा अधिकार होता. या सामर्थ्यवान कुटुंबांना अक्षम करण्यासाठी, छत्रपती शिवाजी महाराजांनी वैवाहिक युती, देशमुखांना टाळण्यासाठी गावातील पाटलांशी थेट व्यवहार करणे आणि त्यांच्याशी लढणे यासह विविध रणनीती वापरल्या.

पावनखिंडीची लढाई:

पावनखिंडची लढाई ही १३ जुलै १६६० रोजी कोल्हापुर जवळील किल्ले विशाळगड जवळील डोंगराच्या खिंडीत, मराठा योद्धे बाजी प्रभू देशपांडे आणि संभूसिंग जाधव आणि विजापूर सल्तनतचे सिद्दी मसूद यांच्यात झाली. मराठा सैन्याचा नाश झाल्यामुळे आणि विजापूर सल्तनतने सामरिक विजय मिळवला परंतु निर्णायक विजय मिळवण्यात अयशस्वी झाल्याने लढा संपला.

मुघल साम्राज्याशी संघर्ष:

छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६५७ पर्यंत मुघल साम्राज्याशी मैत्रीपूर्ण सहअस्तित्व टिकवून ठेवले. विजापुरी किल्ले आणि गावांवर त्यांचा अधिकार मान्य करण्याच्या बदल्यात, त्यांनी दख्खनच्या मुघल शासकाचा मुलगा औरंगजेबाला विजय मिळवून देण्यासाठी मदत केली.

छत्रपती शिवाजी महाराज आणि मुघल यांच्यातील पहिला संघर्ष मार्च १६५७ मध्ये झाला, जेव्हा छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या दोन अधिकाऱ्यांनी अहमदनगरजवळील मुघल प्रदेशावर छापा टाकला. जुन्नरमधील छापे त्यानंतर इतर छापे टाकण्यात आले ज्याद्वारे छत्रपती शिवाजी महाराजांना ३००००० हुन रोख आणि २०० घोडे मिळाले. छाप्याला प्रत्युत्तर म्हणून औरंगजेबाने नासिरी खानला पाठवले.

ज्यांनी अहमदनगर येथे छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या सैन्यावर मात केली. तथापि, औरंगजेबाच्या छत्रपती शिवाजी महाराजांविरुद्धच्या प्रतिकारांना पावसाळ्यात अडथळा निर्माण झाला आणि सम्राट शाहजहानच्या आजारपणानंतर त्याच्या भावांसोबत मुघल ताजासाठी त्याने केलेली लढाई.

पुरंदरचा तह (१६६५):

११ जून १६६५ रोजी मुघल साम्राज्याचा लष्करी सेनापती जयसिंग पहिला आणि छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी पुरंदरच्या तहावर स्वाक्षरी केली. जयसिंगाने पुरंदर किल्ल्याला वेढा घातल्यानंतर छत्रपती शिवाजी महाराजांना करारावर स्वाक्षरी करण्यास भाग पाडले.

शेवटी जेव्हा त्यांना समजले की मुघल साम्राज्याशी युद्ध केल्याने केवळ त्यांच्या साम्राज्याचे नुकसान होईल आणि त्यांच्या माणसांमध्ये मोठ्या प्रमाणात जीवितहानी होण्याचा धोका असेल, तेव्हा त्यांनी मुघलांच्या हाती आपली माणसे सोडण्याऐवजी करारात प्रवेश करणे पसंत केले.

पुरंदरच्या तहात, छत्रपती शिवाजी महाराजांनी त्यांचे २३ किल्ले आत्मसमर्पण करण्यास, १२ किल्ले स्वत:कडे ठेवण्यास आणि मुघलांना युद्धाच्या मोबदल्यात ४००,००० सोन्याचे होन देण्याचे मान्य केले. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी मुघल साम्राज्याचा जामीनदार बनण्यास आणि आपला मुलगा संभाजी याला ५,००० घोडेस्वारांसह दख्खनमध्ये मुघलांसाठी मनसबदार म्हणून लढण्यासाठी पाठवण्यास संमती दिली.

पुरंदरच्या तहाची पार्श्वभूमी:

शाइस्ताखानावर तसेच सुरतवर झालेल्या हल्ल्यांमुळे औरंगजेब संतप्त झाला होता. प्रत्युत्तर म्हणून, त्याने छत्रपती शिवाजी महाराजांचा पराभव करण्यासाठी राजपूत मिर्झा राजा जयसिंग प्रथम याला अंदाजे १५००० लोकांच्या सैन्यासह पाठवले. जयसिंगच्या सैन्याने १६६५ मध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांवर दबाव आणला, त्यांच्या घोडदळांनी ग्रामीण भाग उद्ध्वस्त केला आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या किल्ल्यांवर वेढा घातला.

मुघल सेनापती छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काही प्रमुख सेनापतींना तसेच त्यांच्या अनेक घोडदळांना पळवून लावण्यात यशस्वी ठरला. १६६५ च्या मध्यापर्यंत, पुरंदरच्या किल्ल्याला वेढा घातला आणि काबीज करण्याच्या मार्गावर, छत्रपती शिवाजी महाराजांना जयसिंगशी करार करण्यास भाग पाडले गेले.

शिवाजी महाराज एक महान नेता होते आणि लष्करी सेनापती होते. त्यांच्या राज्याच्या भविष्यासाठी त्यांना एक दृष्टी होती. त्यांची प्रशासकीय क्षमता चांगली होती आणि आपला देश बळकट करण्यासाठी पैसा कसा वापरायचा हे त्याला माहीत होते. या सर्व गुणांमुळे त्यांना महाराष्ट्र मजबूत आणि युनायटेड किंगडम बनवण्यात मदत झाली.

शिवाजी एक महान नेता आणि लष्करी सेनापती होता. त्याच्या राज्याच्या भविष्यासाठी त्याला एक दृष्टी होती. त्याची प्रशासकीय क्षमता चांगली होती आणि आपला देश बळकट करण्यासाठी पैसा कसा वापरायचा हे त्याला माहीत होते. या सर्व गुणांमुळे त्यांनी महाराष्ट्र बलवान केला.

तर मित्रांनो आजच्या ह्या लेखात आपण छत्रपती शिवाजी महाराज ह्यांच्याबद्दल जी काही माहिती पाहिली ती तुम्हाला कशी वाटली ते आम्हाला नक्की कमेंट करून कळवा.

धन्यवाद!!!